"É urxente cambiar a Lei para dotar ao poder xudicial dunha maior independencia"

Narciso Martínez Morán, catedrático de Filosofía do Dereito da UNED respondeu algunhas preguntas sobre a recente suba de taxas e a necesaria reforma do sistema xudicial. Dirixe o curso de verán que celebra o centro asociado coruñés os días 10, 11 e 12 de xullo no centro penitenciario de Teixeiro.

Narciso Martínez Morán é catedrático e director do Departamento de Filosofía Xurídica na Facultade de Dereito da UNED. Durante os días 10, 11 e 12 de xullo, dirixe o curso de verán organizado polo centro asociado da UNED na Coruña, " Existe un dereito fundamental á xustiza gratuíta? " que se celebra no centro penitenciario de Teixeiro.

P.- Sr. Martínez Morán, empezamos facendo alusión directa ao título da súa presentación, é a xustiza realmente igual para todos?. En que casos non é igual?, ou dito doutro modo, cando é a xustiza discriminatoria?.

R.- "Unha das cuestións centrais da xustiza consiste en que, para ser autenticamente xustiza, debe ser igual para todos. Non obstante, a pouco observadores que sexamos de a realidad, poderemos decatarnos de que, en multitude de ocasións, tal igualdade non existe polo que podemos concluír que en tales situacións a xustiza é inexistente.. recordemos que xa para Aristóteles o fin último da xustiza é a igualdade, o que implica tratar os casos iguais de igual xeito e os casos desiguais de forma desigual.

Dito isto será inxusto todo tratamento de situacións que, sendo iguais se traten de forma desigual, e «a sensu contrario» será inxusto o tratamento de situacións que sendo diferentes se traten de igual forma".

P.- No escenario xudicial actual e vistos algúns dos síntomas que padece a xustiza, na súa opinión, que está a fallar ou que se está a facer mal?.

R.- "Creo que a xustiza española ten problemas importantes. Por citar algúns -non todos e quizais non sexan os máis importantes-diremos que,

1º) Aínda que a gran maioría no seu que facer de impartir xustiza fano libremente e con total independencia, nos máximos niveis (Consello do Poder Xudicial e Tribunal Constitucional) existe gran dependencia do Executivo. É urxente cambiar a Lei para dotar ao poder xudicial dunha maior independencia.

2º) A xustiza española adoece de graves deficiencias técnicas e informáticas. Nos tempos en que vivimos é inconcibible que non exista conexión informática entre os órganos xudiciais. Que lonxe está a xustiza neste aspecto das interconexións fiscais de facenda, ou da policía, por exemplo. É a xustiza a grande esquecida?. Hai que dotar á xustiza de sistemas informáticos modernos xa ctualizados, como os da Axencia Tributaria, a policía ou a Seguridade Social.

3º) Xunto á obsoleta tecnificación informática podemos afirmar que existen outras moitas carencias: precariedade de medios materiais e persoais. Neste último aspecto podemos afirmar que España está entre os países do mundo civilizado que ten unha menor proporción de xuíces por habitantes. E actualmente, debido á crise económica non se cobren ou atrásase enormemente a cobertura das vacantes.

4º) Todo iso leva consigo un enorme atraso en resolver os casos, o que ratifica aquilo de que unha xustiza lenta ou con atraso non é xustiza".

P.- Profesor Martínez Morán, que áreas son as máis necesitadas de cambios na arquitectura actual xudicial?.

R.- "Do que acabo de dicir dedúcese que é urxente:

Despolitizar a xustiza. Unha xustiza que non é independente non merece ser chamada xustiza.

É urxente interconectar todos os xulgados, oficinas e servizos xudiciais para axilizar a solución dos problemas e coñecer a situación dos diferentes xuízos en que están incursos algúns cidadáns.

E é urxente que os xuíces se dediquen a impartir xustiza e non facer política ou ideoloxía dende a súa situación de xuíces, de tal maneira que as sentenzas sexan diferentes ou desiguais segundo que os xulgados sexan afíns ou non ideoloxicamente".

P.- A norma obxecto de estudo no curso de verán que nos ocupa, a Lei 10/2012 do 20 de novembro, nace -presumiblemente- como ferramenta garantista para un sistema gratuíto de xustiza e como medio disuasorio para aqueles demandantes recorrentes.. Que opinión ten da norma e as súas consecuencias?.

R.- "Debemos saber todos que a xustiza non é gratis. Custa moito diñeiro e alguén ten que pagala. Ou a pagamos os cidadáns cos nosos impostos ou a pagan os que necesitan acudir a ela ou que existe un sistema de copagamento.

Sobre esta cuestión moitos résganse as vestiduras e fan demagoxia e falan da xustiza gratuíta como dereito individual. Eu teño as miñas dúbidas.

E dito isto quero centrar o problema. Quen poida pagar os servizos da xustiza debe facelo. Eu non teño que pagar cos meus impostos servizos de persoas que poidan asumir os gastos do servizo que necesitan como consecuencia dos seus actos.

Pero entendo que posto que existe un dereito á xustiza, os gastos desta deben ser cubertos polo estado, e polo tanto a custa dos impostos dos cidadáns, para aqueles que non teñen medios para esixir o cumprimento daquilo ao que ten dereito. De aquí que debe haber un sistema de xustiza gratuíta para quen non teña medios.

Evidentemente a lei debe axustarse a un sistema xusto de taxas. Ese é o verdadeiro problema. Ao mesmo tempo debe servir como disuasión para os que, abusando da gratuidade ou do baixo cobramento, non do baixo custo, se converte nun profesional das causas nos tribunais".

P.- Para finalizar, profesor Martínez Morán, cal sería a reforma inmediata e necesaria á que sometería Ud. ao actual sistema judicial?,¿cuáles serían as consecuencias visibles de mellora tras esa reforma?.

R.- "A gran reforma, primeira e principal sería unha lei de auténtica independencia do poder xudicial e o fomento de xuíces que xulguen coa ley na man e non coa política ou a ideoloxía de grupos. Crear un sistema de xuíces autenticamente profesionais e despolitizados. "

Fotografías: Narciso Martínez e Anxeles Amor, coordinadora de extensión universitaria UNED no campus noroeste e coordinadora do curso de verán.

Para calquera cuestión relativa a esta noticia enviar un correo electrónico a comunicacion@a-coruna.uned.es