"En Aristóteles a arte opera, non imitando o que crea a natureza, senón imitando o modo en que esta o fai."

Adrián Pradier Sebastián inaugurou o ciclo "As frases dos filósofos" coa súa exposición en torno á frase aristotélica, "A arte imita á natureza" .

A cita era o venres 14 de febreiro ás 17:00 horas no salón de actos do Centro Asociado UNED A Coruña.

Adrián Pradier Sebastián, profesor de Estética e Pensamento Filosófico na Escola Superior de Arte Dramática de Castilla e León en Valladolid, inaugurou coa súa charla, o ciclo "As frases dos filósofos".

Aproximadamente medio centenar de persoas inscritas na actividade; unha quincena presencialmente nas instalacións da UNED na Coruña e máis de corenta matriculados mediante streaming, seguiron con interese esta primeira charla.

Falamos con el achega tanto dos contidos da súa exposición como das súas impresións ao término da mesma.

P.- Boas tardes, quixésemos agradecerlle a súa asistencia ao ciclo e a súa atención ao concedernos esta breve entrevista.

R."Grazas a vostedes, para min é toda unha honra."

P.- Podería darnos unha idea xeral sobre o sentido e a importancia da sentenza de Aristóteles?

R.- "En primeiro lugar, quixese deixar claro o que non di Aristóteles, malia a literalidad da súa frase "A arte imita á natureza". Quen tome esta frase illada, sen contexto, e asignando ademais ás palabras "arte", "imitación" e "natureza" o significado que se lles dá habitualmente, podería pensar que Aristóteles afirma que as obras de arte deben ser copias fieis de obxectos da natureza, con todas as consecuencias que isto ten á hora de valorar as obras de arte. Pero non di nada diso."

P.- Entón?

R.- "Na miña charla insistín en que a frase completa, tomada da Física, II, 8, di dúas cousas: primeiro, que unhas veces a arte completa o que a natureza non pode levar a término; segundo, que outras veces a arte imita á natureza. Esta frase tan estraña ponnos en garda contra o significado que habitualmente asignamos a certos términos. Teñamos presente que a frase é da Grecia clásica do século IV antes de Cristo. O que entón chamaban "tekhné", arte, significaba máis ben destreza ou habilidade técnica. Non era tanto un produto material (unha escultura, un poema) como unha capacidade humana, que ademais non estaba limitada ao que hoxe entenderiamos por arte. Posuía "tekhné" non só o escultor ou o músico, senón tamén o que cultivaba a terra, o que pilotaba unha nave ou o que dirixía un exército. Este significado de arte como capacidade técnica era común a Aristóteles e á maioría dos seus contemporáneos. Máis difícil de entender é a idea de natureza, da que depende á súa vez a idea de arte recentemente esbozada, xa que esa arte pode ou debe como mínimo facer dúas cousas: completar a natureza e ademais imitala."

P.- Natureza parece querer dicir aquilo que é previo ao home ou no cal non interveu o home. Non é o oposto ao artificio, á civilización?

R.- "Esa idea é en realidade posterior. Aristóteles no libro V da súa Metafísica identifica ata seis significados distintos de "phýsis", que é "natureza2 en grego.En cada cousa ?que ten natureza?, é dicir, en todo composto de materia e forma, hai un principio de xeración en virtude do cal a cousa chega a ser o que é. Baixo esa perspectiva, a arte unhas veces pode axudar a que as cousas terminen de ser o que son e outras vecespuede imitar ese dinamismo."

P. Isto empeza a ser un pouco abstracto? Que significa entón a frase que vostede está intentando explicar?

R.- "Perdoe, si, non quería irme polas ramas, pero é que nin os términos de Aristóteles teñen sempre o significado máis obvio, nin tampouco os problemas que el trata de resolver son os nosos. Dicir que a arte imita á natureza implica que como seres humanos podemos crear do mesmo xeito en que crea a natureza, pero non necesariamente imitando aparencias externas, nin alcanzando idénticos resultados por distinta vía, senón alcanzando resultados parecidos (ou non),pero en todo caso seguindo os mesmos principios internos de xeración, principios que rexen o dinamismo das cousas. Neste sentido, a mímesis é en gran medida imitación dunha praxe, pero non necesariamente do resultado externo desa praxe, senón do como da mesma. Algo así como cando construímos ás de avións distintas das ás dos paxaros, aínda que só logo de entender para que serven e cal é o propósito, a causa final, das ás dos paxaros."

P.- ¡Por fin un exemplo!

R.- "Richard McKeon, un autor clásico do tema, insiste moitas veces en que é necesario estudar a Aristóteles nos seus exemplos, contextos e definicións. Aínda que os meus alumnos de Arte Dramática poderían ilustrarlle con exemplos máis próximos ao exercicio artístico e vividos por eles mesmos en propia carne. Imaxine vostede que houbese de crear ao Segismundo de "A vida é soño". Como o faría? Copiando as aparencias externas dun amigo, por exemplo, e intentando asignar a cada pouse ou xesto un sentimento concreto? Ou intentando comprender a lóxica sentimental dunha persoa baixo as circunstancias dadas do personaxe e empezando desde aí?. Ese exemplo, co que pechei a conferencia, provén dun libro de Konstantin Stanislavsky, quen me parece que non estaba moi afastado da idea de Aristóteles ao revisar o concepto de mímesis e cambiar, no campo da interpretación, a arte da copia das aparencias externas pola arte da vivencia."

P.- Desculpe que lle faga esta pregunta, pero, tendo en conta que vostede dá clase na Escola Superior de Arte Dramática de Castilla e León, como vive un filósofo entre actores e directores de escena?

R.- "Para min é unha aventura todos os días, porque son extraordinarios alumnos de filosofía. Os actores, en particular, son unhas criaturas marabillosas que alimentan o desconcerto do filósofo, facéndolle pensar e manténdolle sempre en garda."

P.- Grazas polas súas explicacións. E grazas por vir ao centro por segundo ano consecutivo.

R.- "Grazas a vostedes pola invitación. Paseino moi ben durante a charla e nos momentos de diálogo antes e despois."

Texto e imaxe: Julio Ostalé García. Profesor titor do Centro Asociado UNED-A Coruña e director do ciclo de Filosofía "As frases dos filósofos".

Páxina web do Ciclo de Filosofía.