Ricardo García Mira recibe o premio 2013 "Defensa do Medio e dos Bens Comúns" da Fundación Luis Tilve
Profesor titor de Psicoloxía Social no Centro Asociado.
Ricardo García Mira é Doutor en Psicoloxía pola Universidade de Santiago de Compostela. É profesor titular de Psicoloxía Social e Ambiental na Universidade da Coruña, con acreditación nacional de Catedrático de Universidade, e profesor titor de Psicoloxía Social no Centro Asociado da UNED na mesma cidade.
García Mira é coordinador-responsable dun grupo de investigación no área da psicoloxía ambiental (www.people-environment-udc.org), no que traballa cun grupo de profesores e mozos investigadores e investigadoras que desenvolven actividades desde unha perspectiva inter e transdisciplinar, estudando a interacción entre as persoas e o seus entornos sociofísicos, con aplicacións na xestión e comprensión do medio ambiente natural e construído. O seu Grupo de investigación está integrado na UDC, e dirixe actualmente a investigación internacional sobre "Green Lifestyles, Alternative Models and Upscaling Rexional Sustanability" baixo o patrocinio do 7º Programa Marco da Unión Europea.
Entre as súas achegas destacan as análises de modelos predictivos do comportamento ecolóxico, habendo dirixido proxectos de investigación sobre "Medio Ambiente e Desenvolvemento Local Sostenible", a "Avaliación do Impacto Psicosocial do desastre do Prestige", ou a "Avaliación da Percepción Social do Risco", entre os máis relevantes.
Acompaña este traballo a obra do Doutor García Mira o libro publicado o pasado ano 2013: "Lecturas sobre o desastre do Prestige", que compila o seu propio traballo de investigación e o doutros especialistas desde as ciencias sociais.
Entre outros cargos pasados e presentes do seu dilatada traxectoria profesional, é presidente electo da International Association for People-Environment Studies (IAPS) -período 2014-2018-, onde se atopan os principais especialistas de todo o mundo no ámbito do medio ambiente.
García Mira imparte conferencias, seminarios no ámbito académico internacional e colabora con frecuencia en distintos medios de comunicación de ámbito galego.
O pasado martes 18 de febreiro, a Fundación Luís Tilve, nas intalaciones compostelánas do Museo Pedagóxico de Galicia (MUPEGA), distinguiuno co Premio 2013 na categoría "Defensa do Medio Ambiente e dos Bens Comúns", polo seu actual traballo de investigación.
P.- Doutor García Mira, parabéns polo seu recente premio. Sen dúbida merecido por todo o que aporta a Galicia, España e fóra das nosas fronteiras. Cales son as principais liñas de investigación que traballa co seu grupo e que resultados espera obter a curto e longo prazo?
R.- "Moitas grazas. O traballo do noso grupo desde a psicoloxía social e ambiental responde a dous retos fundamentais. Por unha banda, centrámonos no obxectivo de desenvolver unha liña de investigación sobre a sostenibilidade, tratando de construír un corpo teórico que permita explicar como se predice o comportamento ecolóxico responsable e como abordar dinámicas de cambio nos estilos de vida da xente (Proxecto GLAMURS, sobre estilos de vida verde, modelos alternativos e cambios cara á sostenibilidad rexional). Doutra banda, traballamos no deseño dunha teoría da innovación social, unha teoría que parte dunha concepción da participación cidadá como elemento crave no proceso de adopción de decisións. A teoría, baseada en investigación empírica con comunidades, tratará de explicar dinámicas de cambio transformativo e, desde unha perspectiva interdisciplinar, de proporcionar claves para a comprensión de modelos de transición cara a unha Europa máis inclusiva, xusta, responsable, participativa e sostenible (Proxecto TRANSIT, para a elaboración dunha Teoría da Innovación Social Transformativa).
No curto prazo, xeramos as sinerxias necesarias no contexto europeo con outros grupos para traballar colaborativamente por un obxectivo común. No longo prazo, esperamos obter unha óptima combinación entre a produción de investigación empírica sobre innovación social e a produción de ferramentas de apoio á construción de capacidades a desenvolver con xestores públicos e con organizacións da sociedade civil."
P.- En que momento xorden estes proxectos e por que?
R.- "O proxecto GLAMURS supón unha das apostas da Comisión Europea dentro do subprograma de "Estilos de Vida Sostenibles e Economía Verde" do 7º Programa Marco de I D. A investigación enmárcase dentro da estratexia europea de desenvolvemento sostenible que pretende o obxectivo de reducir no ano 2030 o 40% de emisións de gases de efecto invernadeiro, en relación a 1990, e polo menos implantar nun 27% o sistema de enerxías renovables en relación co total de consumo energético.
Neste contexto, sentímonos moi ilusionados impulsando este traballo colaborativo tendente a producir innovación e excelencia coa participación dun consorcio europeo formado máis de 35 investigadores integrados en 11 institucións científicas de 6 países europeos, e que implica tamén a participación de xestores públicos, organizacións da sociedade civil e cidadáns.
Entre os obxectivos do consorcio está proporcionar á Comisión Europea unha visión de como é posible identificar as barreiras para o cambio cara a estilos de vida máis sostenibles, e proporcionar os modelos de cambio nestes estilos de vida, que permitan deseñar políticas de acción dentro do que se identificou como a terceira vía entre o interese privado e o interese social, entre a motivación persoal e os obxectivos sociais, entre o egoismo e o altruismo, diriamos en términos de valores sociais."
P.- Durante os anos de desenvolvemento e estudo deste programa de investigación, que evolución sufriu?. En que etapa diría que se atopa actualmente?
R.- "A investigación previa que realizamos ata o momento (Proxecto LOCAW, 7º Programa Marco da UE. Website: www.locaw-fp7.com), e que acabamos de concluír nestes días, pretendeu como obxectivo xeral a identificación de factores, tanto individuais como estructurales, que explican o comportamento ecolóxico dos traballadores en grandes organizacións. Esta investigación identificou barreiras e elementos promotores de cambio na industria e as organizacións e formulou unha guía de recomendaciones para a súa conversión en políticas prácticas.
A investigación levada a cabo no proxecto LOCAW combinou metodoloxías de investigación das ciencias sociais con outros métodos de deseño de escenarios e modelado de axentes, para explorar a inducción de cambios promotores de transicións cara a patróns máis sostenibles de produción e consumo, e cara a unha menor dependencia do carbono. O modelado permitiu tamén observar baixo que condicións a introdución de políticas ambientais nas organizacións pode xerar dinámicas de influencia e de cambio cara á sostenibilidade nos distintos niveis da organización. Como estudos de caso, traballouse con 6 compañías que ocupan distintas posicións dentro do debate sobre a sostenibilidad: Shell, Volvo, Enel Green Power, Aquatim, Concello de Groningen, e Universidade da Coruña.
Actualmente, atopámonos nunha etapa de transición, na que se revela como importante a maior profundización na idea de como dimensionar o cambio social necesario para abordar estratexias organizacionales de comunicación, información e influencia social cara á sostenibilidad. É necesario que as Universidades melloren as súas estratexias de abordaxe de problemas ambientais nos que se promueva o traballo transdisciplinar, e a incorporación na formación universitaria de habilidades específicas para a capacitación na elaboración de coñecemento novo a partir das contribucións conxuntas de psicólogos sociais, economistas, sociólogos, enxeñeiros, pero tamén de políticos, cidadáns, e organizacións, coa idea en mente de "xeración conxunta de coñecemento".
A xeración de propostas sobre modelos de negocio e emprendedurismo alternativo, crecemento verde e traballo en torno a unha economía verde, pasa por explorar conjuntamente as causas sociais, políticas, económicas e ecolóxicas, para producir unha estratexia coherente e participativa de abordaje dos problemas ambientais, que son fundamentalmente problemas sociais."
P.- Son tempos difíciles en términos xerais, pero no ámbito da investigación e en concreto para o traballo dos investigadores, moito máis, sen dúbida. Cales son as principais dificultades que debe afrontar un proxecto destas características?
R.- "A nosa investigación desenvólvese nun momento en que o financiamento de investigación en moitos países europeos está sendo seriamente restrinxido (non temos máis que ver o caso español), ameazando o necesario equilibrio entre países no proxecto de construír un espazo europeo de investigación e innovación.
As principais dificultades coas que se atopan estes proxectos teñen que ver coas resistencias, ás veces políticas, para dar debida aplicación aos resultados de investigación. Deben establecerse para iso as pontes necesarias de comunicación entre a ciencia e os ámbitos onde se deseñan e póñense en práctica as políticas necesarias. Non podemos esquecer que o financiamento da investigación científica procede de diñeiro público, xa que logo os resultados de investigación deben revertir en beneficio precisamente dos cidadáns, que son quen a financian. establecemos, con todo, as sinerxias necesarias para facer funcionar a comunicación con quen ha de traducir os resultados de investigación en políticas prácticas, e confiamos en que non teremos problemas neste sentido.
Unha das dificultades maiores para levar a cabo investigación colaborativa a nivel europeo é conseguir o financiamento adecuado e formar o consorcio máis competente para alcanzar os obxectivos de investigación suscitados. O 7º Programa Marco da UE, predecesor do actual Programa Horizonte-2020, distribuíu unha gran cantidade de fondos de investigación entre grupos de investigación europeos, premiando a excelencia e o traballo colaborativo transdisciplinar de calidade. Comprendemos ben os obxectivos deste programa e formamos o mellor consorcio, reunindo a investigadores de primeira liña entre once universidades europeas, e preparamos unha proposta que finalmente foi seleccionada como parte da estratexia europea de resposta ao reto da sostenibilidade. Intentaremos non defraudar as expectativas xeradas."
P.- Exerce tamén de profesor. Advirte inquietudes investigadoras nos seus alumnos?, que consellos lles ofrece habitualmente?
R.- "No meu traballo diario detecto cada ano algúns alumnos e alumnas nos que xa empezan a espertar o interese e a curiosidade pola investigación científica. Procuro presentar a investigación como unha posibilidade para desenvolver un futuro profesional e fomentar neles unha ética ambiental baseada na asunción de responsabilidades compartidas. Tamén intento transmitirlles a responsabilidade que terán como educadores sociais ou como pedagogos, no ámbito da aplicación dos coñecementos teóricos que adquiren durante a carreira ao seu labor profesional no ámbito da educación da sociedade e tamén no da educación formal.
Algúns deles acaban involucrándose como investigadores, e encamiñan a súa andadura cara a grupos de investigación na universidade. Outros manteñen o contacto e, cando entran ao mundo laboral, serven de pontes de conexión para conducir coñecemento e resultados prácticos ao ámbito da política e a administración pública."
