O director do centro penal de Teixero, Jesús Miguel Garrido Cordeiro, o director do Centro Asociado, Germán Carro Fernández e Juan Luis de Diego Arias director do curso de verán, encargáronse de dar a benvida aos máis de cen matriculados ao curso de verán
Esta mañá comezaba a tradicional formación estival no centro penal, a primeira xornada desta edición que destacou pola animada participación de todos os asistentes.
A partir das 9:00 horas desta mañá daba comezo o curso de verán que a UNED A Coruña, xunto con Institucións Penais, organiza desde hai 6 anos no centro de Teixeiro, na Coruña. Este ano o título é "Novas Vías profesionais nos Centros Penais".
Presentación do curso
Juan Luis de Diego Arias, director do curso e profesor no Departamento de Dereito Político da UNED, comezaba a quenda de intervencións coa presentación dos membros da mesa e agradecía a asistencia a todos os que se desprazaban a Teixeiro: “este curso preparouse con moita ilusión, un traballo que comezou en febreiro deste ano e contou coa colaboración do Centro Asociado UNED na Coruña, o centro penal de Teixeiro e Institucións Penais".
De Diego resaltou o labor da universidade nesta formación: "a UNED ten unha especial sensibilidade polos alumnos dos centros penais; é un clásico a súa histórica implicación cos centros penais xunto co traballo de investigación dun grupo de profesores, habituais nos cursos de verán, que se encargan de trasladar o interese e a necesidade de dar resposta a esta realidade".
Palabras de benvida
Jesús Miguel Garrido Cordeiro, director do centro penal de Teixeiro, tomaba a substitución de De Diego na mesa para resaltar a transcendencia e honra pola celebración do curso no penal; dar a benvida a todos, internos, funcionarios e alumnos, "os tres alicerces para a concordia" engadía, á vez que destacaba a importancia do respecto, a correcta convivencia, a educación e o traballo: "hoxe celébrase a educación -sinalaba- e a súa importancia, fundamentalmente cando conduce a un título, cuestións nas que este equipo directivo manifestouse sensible en numerosas ocasións".
Garrido falou da fronteira das posibilidades individuais e colectivas, de crer nas capacidades das persoas para o cambio e das habilidades e destrezas como persoas e reforzaba o seu argumento parafraseando a Unamuno: “só o que sabe é libre e máis libre o que máis sabe, só a cultura dá a liberdade".
O director do centro penal finalizaba a súa intervención con toda unha declaración de intencións : "que a educación e a cultura fáganvos máis libres, sírvanvos como un impulso cara á liberdade".
Inauguración do curso
Germán Carro Fernández, director do Centro Asociado UNED A Coruña, pechaba a participación institucional coa inauguración oficial do curso. "É un momento especial. Este evento que describe o espírito da UNED que se distingue por trasladar a formación a todos os que a necesitan". Ao finalizar da súa intervención quixo destacar a colaboración dos responsables de formación no centro penal de Teixeiro, Juan Luíña e Jaime Cardalda, así como o labor de coordinación de Extensión Universitaria do Centro Asociado, representada no seu responsable, Laura Sánchez.
Primeira sesión "Límites e posibilidades da educación (social) en prisión"
Laura Cruz López, educadora social, pedagoga e doutora en Ciencias da Educación pola Universidade de Santiago de Compostela, estivo a cargo de abrir o quenda relatorios.
Cruz é docente e coordinadora do Grao en Educación social, da Facultade de Ciencias da Educación, Universidade da Coruña; responsable da materia Acción Socioeducativa con minorías e colectivos vulnerables, así como do Prácticum e Traballo Fin de Grao vinculados ao ámbito penal. Investiga sobre acción socioeducativa en dous ámbitos fundamentalmente: infancia e adolescencia en risco e conflito social e contextos penais. Está vinculada ao Proxecto de convivencia intercultural no Centro Penal de Monterroso desde o ano 2015, como membro do Comité Mixto e do equipo asesor. En relación con esta experiencia, é coautora do libro Animación sociocultural en prisión. Experiencia no centro penal de Monterroso, publicado xunto con María Barba e Carmen Morán na editorial Popular no ano 2017.
Forma parte do Comité de ética e benestar profesional do Colexio de Educadoras e Educadores Sociais de Galicia e da Comisión de Institucións Penais do Consello Xeral de Colexios de Educadoras e Educadores Sociais.
O arranque da primeira sesión foi toda unha declaración de intencións. Laura Cruz avanzaba na súa presentación que pretendía compartir un espazo de encontro e de reflexión, un foro aberto dentro dun ámbito máis académico e desde unha perspectiva profesional: "o reto de falar a primeira para un colectivo tan diverso imprime respecto e responsabilidade, sen perder de vista o espírito motivador de iniciar un diálogo", manifestaba.
Nesta primeira exposición presentouse a prisión como espazo educativo baixo unha natureza limitada, e con escasos traballos de investigación específicos, con todo sen perder de vista en enfoque positivo, o que habilita; as súas posibilidades. Pódese falar de educación en prisión? A relatora lanzaba a pregunta ao aforamento: "hai moi poucas investigacións a ese respecto, a pesar da súa natureza educativa e é que estamos a asistir a unha prisión máis efectista que educativa", afirmaba.
"Todas as actividades que se fan en prisión deberían enfocarse cara a baixo o contexto educativo e con este fin, entendido nun sentido amplo, non como escola unicamente, como un marco da vida para aprender a facer, a ser e convivir, e non unicamente co obxectivo curricular. O dereito á educación é un dereito fundamental, é moito máis que escolarización; é socializar; adaptar. Debe implicar a emancipación das persoas; “desenvolvemento integral para emancipar”.
A educación implica máis que mínimos culturais: posibilidades sociais, de lecer, persoais, etc..” preparar para a liberdade”, expresión que figura na exposición de motivos do Regulamento Penal. Débese actuar sen obstáculos externos e por tanto sen a limitación da liberdade dos demais.
Entón, eliximos libremente? Ten algún tipo de responsabilidade a sociedade? Teñen algún papel no conflito? Se todos camiñamos na mesma dirección, como sabemos que non hai outra dirección? Todas estas preguntas nacen nun contexto real de contrastar a liberdade positiva e negativa. A liberdade necesita de condicións, de recursos sociais para exercerse e alude a unha cuestión en vías de extinción. Xuntos perseguimos o ben común, por tanto esíxese unha educación social crítica, coñezamos nosas propias limitacións pero tamén as capacidades. Doutra banda o contacto co exterior é fundamental, o contacto legal permite crear espazos de encontro intramuros e extramuros, sempre baixo a participación en prisión".
Laura Cruz convidaba á reflexión ao redor da educación social en prisión. As funcións dos diferentes perfís profesionais: xuristas e criminólogos, psicólogos e pedagogos, reflectidos nun regulamento de hai case 40 anos e a necesidade de revisión. Fixo un percorrido da figura do educador en prisión; acceso, requisitos para ocupar o posto, condicionantes, perfís e procedemento habitual na ocupación do posto, así como un contraste entre profesionais afíns en prisión.
"A relación -segundo Cruz- é que hai unha primacía do réxime fronte ao tratamento, fronte á custodia e/ou vixilancia. Inexistencia do tratamento, escaseza de actividades formativas de inserción e falta de persoal de tratamento; atrofia social e hipertrofia penal. Desde o ano 95 a poboación penal creceu exponencialmente, a máis xente en prisión máis dificultade para aplicar as políticas reinsertivas coa dificultade na tarefa educativa; hacinamiento, espiral de violencia, diferentes realidades e a propia dinámica institucional", afirmaba.
Esta primeira sesión finalizaba cun intenso e animado debate entre todos os asistentes.
Segunda sesión “A Administración Penal como campo de aplicación das ciencias penais, criminolóxicas e da conduta.”
Eugenio Arribas López. Xefe de Área de Xestión de Persoal. Ministerio do Interior. Subdirección Xeral de Recursos Humanos. Secretaría Xeral de Institucións Penais. Doutor en Dereito e Diplomado Superior en Criminoloxía. Funcionario do Corpo Superior de Técnicos de Institucións Penais. Actualmente é o Xefe da área de Xestión de Persoal na Secretaría Xeral de Institucións Penais. Con anterioridade desempeñou postos directivos en distintos Centros Penais españois. Publicou máis dun centenar de traballos relacionados co Dereito Penal, Penal, Criminoloxía e Función Pública. Participou, como experto en materia penal en programas de cooperación internacional.
A segunda sesión iniciábase co desafío de presentar o traballo na institución penal como un labor apaixonante, en palabras de Arribas "o reto profesional de traballar na administración penal, por que é apaixonante? -preguntábase-. "Trabállase nunha institución penal porque as penas existen, hai unha necesidade de falar das penas. Desde as teorías que as fundamentan: absolutas coa retribución da pena; "o que a fai, a paga", relativas a modo de prevención; máis ambiciosas que as anteriores, e co propósito de que non se volva a cometer o delito, e eclécticas; mixtas ou da unión, desde a prevención dentro de módulos retributivos. A finalidade da pena privativa de liberdade (nun sentido constitucional) é a reeducación e reinserción social, baixo a normativa da LOGP estariamos a falar de vixilancia e custodia; asistencia e axuda, todo iso con respecto ás normas penais".
Eugenio Arribas destacou a importancia das condicións de vida dignas na prisión; a convivencia ordenada; os modelos de intervención e os programas de tratamento, así como as actividades: educativas, formativas, laborais, deportivas e culturais.
"O tratamento penal español caracterízase pola posibilidade de interromper o internamento -sinalaba- permisos de saída, o terceiro grao e o réxime aberto, e a suspensión da condena entendida desde a liberdade e todas elas baixo o criterio de progresividade". O relator expuxo o desenvolvemento do sistema de execución, de individualización científica: en base a graos e falou das xuntas de tratamento e os equipos técnicos. Falou tamén dos cambios na configuración do corpo superior de técnicos; situación actual; áreas representadas, titulación e modo de acceso, cuestións que suscitaron máximo interese en moitos dos presentes á vista do número de preguntas formuladas ao relator.
"O reto é proporcionar unha axuda baseada nas ciencias penais, voluntariamente aceptada polo interno, para que poida superar unha serie de condicionantes, individuais e sociais, de certa entidade, para que no futuro poida elixir conducirse con maior liberdade. A participación na toma de decisións de gran transcendencia, fundamentalmente vinculada á posibilidade de interromper a permanencia –segundo vías legais- e non volver incidir e por tanto non repetir ingreso en prisión, ese é o reto, o gran reto dos profesionais".
Imaxes cedidas polo Centro Penal de Teixeiro
----------------------------{}---------------------------
Síguenos en:
